භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජානන්වහන්සේ
පසේ බුදු රජාණන් වහන්සේලා
අග්‍රශාවකයන් වහන්සේලා
– මහා මොග්ගල්ලාන මහා රහතන් වහන්සේ
– මහා සාරිපුත්ත මහා රහතන් වහන්සේ (මහා මොග්ගල්ලාන මහා රහතන් වහන්සේට ඉහලින් ධර්ම සේනාධිපති ලෙස වැඩ සිටියි)
සතර මහා ථෙරවරු
– මහා කාශ්‍යප මහා රහතන් වහන්සේ
– මහා අනුරුද්ධ මහා රහතන් වහන්සේ
– මහා කච්චායන මහා රහතන් වහන්සේ
– මහා කොට්ටිත මහා රහතන් වහන්සේ
අසු මහා ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා
01. අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ මහරහතන් වහන්සේ
බුද්ධ ශ්‍රාවක භික්ෂු පිරිසේ වැඩිහිටිම (චිරරාත්‍රඥ) භික්ෂූන් වහන්සේ ලෙස අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
02. සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ
බුදුන්වහන්සේගේ දක්ෂිණ ශ්‍රාවක වූ අතර ප්‍රඥාවන්ත භික්ෂුන්ගෙන් අග්‍ර වූහ.නුවණින් දෙවැනි වුයේ බුදුන්වහන්සේට පමණි.
03. මොග්ගල්ලාන මහරහතන් වහන්සේ
බුදුන්වහන්සේගේ වාම ශ්‍රාවක වූ අතර ඍද්ධිමතුන්ගෙන් (පෙළ හර පෑ හැකි) ප්‍රධාන තනතුර ලැබිණි.
04. මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහනසේ
ධූතාංගධාරී භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
05. අනුරුද්ධ මහරහතන් වහන්සේ
දිවැස් ඇති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍ර වූහ.
06. භද්දිය මහරහතන් වහන්සේ
උසස් කුලයක උපන් භික්ෂූන් අතර ප්‍රධාන තනතුරු හිමිවිය.
07. ලකුණ්ටක භද්දිය මහරහතන් වහන්සේ
මිහිරි කටහඩ ඇති භික්ෂූන් අතර අග්‍ර ස්ථානය ලැබූහ.
13. සුභූති මහරහතන් වහන්සේ
නොකිලිටි විහරණ ඇත්තන්ගෙන්ද,දක්ෂිණාර්භ භික්ෂූන් අතරින්ද අග්‍රස්ථානය ලැබුහ.
14. රේවත මහරහතන් වහන්සේ
ආරණ්‍යවාසී භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
15. කංඛාරේවත මහරහතන් වහන්සේ
ධ්‍යානයෙහි ඇලුණු සිත් ඇති භික්ෂූන් වහන්සේලා අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
16. සෝණ (කෝලිවිස) මහරහතන් වහන්සේ
පරිපූර්ණ (ආරබ්ධ)වීර්ය ඇති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
17. සෝණ (කුට්කණ්න) මහරහතන් වහන්සේ
යහපත් වචන කථා කරන භික්ෂූන් වහන්සේලා අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
18. සීවලී මහරහතන් වහන්සේ
ප්‍රත්‍යලාභී භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
19. වක්කලී මහරහතන් වහන්සේ
ශ්‍රද්ධා අධික භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
20. රාහුල මහරහතන් වහන්සේ
ශාසනයේ ශික්ෂාකාමී අවවාද කැමති භික්ෂූන් වහන්සේලා අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
21. රට්ඨපාල මහරහතන් වහන්සේ
ශ්‍රද්ධාවෙන් පැවිදිවූවන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
22. කුණ්ඩධාන මහරහතන් වහන්සේ
පළමුවෙන් සලාකගන්නවුන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
23. වංගීස මහරහතන් වහන්සේ
වහා වැටහෙන නුවණැති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
24. උපසේන මහරහතන් වහන්සේ
ප්‍රසාද එලවුණු සුලු තැනැත්තන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
25. දබ්බ මල්ලපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ
මනාකොට සෙනසුක් පනවන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
26. පිළින්දිවච්ච මහරහතන් වහන්සේ
දෙවියන්ට ප්‍රිය වූ භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
27. මහා බාහිය දාරුචීරිය මහරහතන් වහන්සේ
මොහොතකින් ලබන ලද රහත් බව (ඛිප්පාභිඤ්ඤා) ඇති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
28. කුමා රකස්සප මහරහතන් වහන්සේ
විචිත්‍ර ධර්ම කථිකයන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
29. මහා කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේ
චතු පටිසම්බිදාවෙහි (අර්ථ-ධර්ම-නිරුක්ති-පටිභාන)දක්ෂ භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
31. උරුවේල කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ
මහා පිරිස් ඇති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
32. කාඵදායි මහරහතන් වහන්සේ
කුලයන් සසුනේ පහදන්නන්ගෙන් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
33. බක්කුල මහරහතන් වහන්සේ
නීරෝගී භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
34. සෝභිත මහරහතන් වහන්සේ
පෙර විසූ ආත්ම භව සිහි කිරීමේ හැකියාව ඇත්තවුන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
35. උපාලි මහරහතන් වහන්සේ
විනය දරන්නවුන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
36. නන්දක මහරහතන් වහන්සේ
මෙහෙණින්ට අවවාද කරන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
37. නන්ද මහරහතන් වහන්සේ
ඉන්ද්‍රීය සංවර ඇති භික්ෂූන් වහන්සේලා අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
38. මහාකප්පින මහරහතන් වහන්සේ
භික්ෂූන්ට ඔවදන් දෙන්නන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
39. සාගත මහරහතන් වහන්සේ
තේජෝ ධාතුවට සමවදින්නන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
40. මෝඝරාජ මහරහතන් වහන්සේ
රඵ සිවුරු පරිහරණය කරන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
41. රාධ මහරහතන් වහන්සේ
මනා වැටහීම් ඇති භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
42. නාලක මහරහතන් වහන්සේ
නිශ්ශබ්ද පිළිවෙත පුරන ලද්දන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූහ.
තනතුරු නොලැබූ (එහෙත් අසූමහා ශ්‍රාවකයන් අතර සිටින) මහරහතන් වහන්සේලා
43. භද්දිය මහරහතන් වහන්සේ
පස්වග තවුසන්ගෙන් කෙනෙකි.ධම්ම චක්කප්පවත්තන දේශනාවෙන් දෙවනි දින සෝවාන් විය.අනන්ත ලක්ඛන සූත්‍රය අසා රහත් විය.
44. වප්ප මහරහතන් වහන්සේ
පස්වග තවුසන්ගෙන් කෙනෙකි.ධම්ම චක්කප්පවත්තන දේශනාවෙන් තෙවැනි දින සෝවාන් විය.අනන්ත ලක්ඛන සූත්‍රය අසා රහත් විය.
45. මහානාම මහරහතන් වහන්සේ
පස්වග තවුසන්ගෙන් කෙනෙකි.ධම්ම චක්කප්පවත්තන දේශනාවෙන් සිව්වැනි දින සෝවාන් විය.අනන්ත ලක්ඛන සූත්‍රය අසා රහත් විය.
46. අස්සජි මහරහතන් වහන්සේ
පස්වග තවුසන්ගෙන් කෙනෙකි.ධම්ම චක්කප්පවත්තන දේශනාවෙන් පස්වැනි දින සෝවාන් විය.අනන්ත ලක්ඛන සූත්‍රය අසා රහත් විය.
47. කිම්බිල මහරහතන් වහන්සේ
ශාක්‍ය වංශික කුමාරයෙකි.කෙතරම් සැප සම්පත් තිපුණද තමා ජරා ජීර්ණ වන බව සිතා අනුරුද්ධ ආදී කුමාරවරුන් සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
48. භගු මහරහතන් වහන්සේ
අනුරුද්ධ ආදී කුමාරවරුන් සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
48. භගු මහරහතන් වහන්සේ
අනුරුද්ධ ආදී කුමාරවරුන් සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
49. චුන්ද මහරහතන් වහන්සේ
සැරියුත් තෙරුන්ගේ බාල සොහොයුරා වූහ.කලක් බුදුරදුන්ට උපස්ථාන කළ භික්ෂුවකි.
50. සේලුදායි (සේල) මහරහතන් වහන්සේ
බ්‍රාහ්මණ වංශිකයෙක් වන මෙතුමා තම ශිෂ්‍යයන් සමග බුදුරදුන් හමුවු විටකදී බුදුරසුන්ගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ දැක ඒකාන්තයෙන් බුදු කෙනෙකු යැයි හැදින පැවිදිව රහත් වූහ.
51. නාගිත මහරහතන් වහන්සේ
කපිලවස්තු නුවර ශාක්‍යවංශිකයෙකුව උපත ලබා මධුපිණ්ඩික සූත්‍රය
අසා ශ්‍රද්ධාවෙන් පැවිදි වී රහත් බව ලැබූහ.
52. තෝදෙය්‍ය මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන් වහන්සේ හමුවීමෙන් පසු දහසක් ශිෂ්‍යන් සමග පැවිදි වී රහත් බව ලැබූහ.
53. කප්ප මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන් වහන්සේ හමුවීමෙන් පසු පැවිදි වී රහත් බව ලැබූහ.
54. ජතුකණ්ණි මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන් වහන්සේ හමුවීමෙන් ජාති ජරා මරණාදියෙන් මිදිමට ධර්මයක් දේශනා කරනමෙන් ඉල්ලා පැවිදිව රහත් වූහ.
55. පෝසාල මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර ආකිඤ්චඤ්ඤායතන ධ්‍යාන ලාභියෙකි.පසුව බුදුරදුන් හමුවී පැවදිව රහත් වූහ.
56. පුණ්ණක මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර පැවිදිව රහත් බව ලැබූහ.
57. ධෝතක මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන්වහන්සේ සම්මුඛ වී තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි ආශ්‍රවයන්ගෙන් මිදෙන්නේ කෙසේදැයි
අසා පැවිදිව රහත් වූහ.
58. නන්ද (දුතීය) මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන් වහන්සේ හමුවී මුනිවරයෙකු වන්නේ
කෙසේදැයි අසා පැවිදිව රහත් වූහ.
59. අජිත මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර පසුව පැවිදිව රහත් බව ලැබූහ.
60. තිස්ස මෙත්ත්‍යෙය මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි තවුසාගේ ප්‍රධාන ශිෂ්‍යයෙකි. තම ආචාරිවරයාගේ අනුදැනුම මත බුදුන්වහන්සේ
වෙත පැමිණ ධර්ම සාකච්ඡාවකින් පසු පැහැදී තම ශිෂ්‍ය පිරිසද සමග පැවදිව රහත් වූහ.
61. මෙත්තගු මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර බුදුන් වහන්සේ හමුවී තෘෂ්ණාව ආදිය විමසිමෙන්
පැවිදිව රහත් වූහ.
62. උපසීව මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි බ්‍රාහ්මණ තවුසාගේ ශිෂ්‍යයෙකු වන අතර එතුමාගේ උපදෙස් ඇතිව බුදුන්වහන්සේ හමුවී පැවිදිව
රහත් වූහ.
63. හේමක මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි තවුසාගේ මගපෙන්වීම යටතේ බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවී තෘෂ්ණාව නැති කරන ආකාරය පිලිබද
විමසා පැවිදිව රහත් වූහ.
64. භද්‍රාවුධ මහරහතන් වහන්සේ
බාවාරි තවුසාගේ අතවැසියෙකි.පසුව ගුරුතුමාගේ අවසරය ඇතිව බුදුන්වහන්සේ වෙත පැමිණ කෙලෙසුන්ගෙන්
මිදීම පිලිබද විමසා සිසු පිරිස සමග පැවිදිව රහත් බව ලැබූහ.
65. උදය මහරහතන් වහන්සේ
සැවැත් නුවර උපන් මෙතුමාද බාවාරි තවුසාගේ උපදෙස් පිරිදි බුදුන් වහන්සේ හමුවී අවිද්‍යාව දුරු කිරීම
පිලිබද අසා පිරිවර සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
66. පිංගිය මහරහතන් වහන්සේ
මහලු වියේදී බාවාරි තවුසා වෙත ගොස් තවුස් ජීවිතයක් ගත කර ගුරු‍න්ගේ අනුදැනුම මත බුදුන්වහන්සේ
හමුවීමට ගියත් ගුරුතුමා ගැන සිතමින් ධර්මශ්‍රවණය කල නිසා අනාගාමී තත්වයට පත්විය.පසුව බාවාරි
ගුරුතුමාට දේශනා කල ධර්හයක් අසා රහත් බව ලැබූහ.
67. මේඝිය මහරහතන් වහන්සේ
කිඹුල්වත් පුර ශාක්‍ය වංශයෙහි උපන් මෙතුමා පසුව බුදුරදුන් වෙත පැවිදි වී උපස්ථායක කටුයුතු කළේය.
බුදුරදුන්ගේ උපදෙස් පිරිදි යෝනිසෝමනසිකාරයෙන් භාවනා කර රහත් බව ලැබූහ.
68. පුණ්ණ (සුනාපරන්න) මහරහතන් වහන්සේ
සැවැත් නුවරදී පැවිදිව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උපදෙස් ලබාගෙන තම ගමටම (සුප්පාරක) ගොස් භාවනා
කර රහත් වූහ.
69. උපවාන මහරහතන් වහන්සේ
ජේතවනාරාම පූජාවේදී පැහැදී පැවිදි වූ උපවාන තෙරුන් දිවා රෑ යෝනිසෝමනසිකාරයෙන් භාවනා කොට
විදර්ශනා වඩා රහත් වූහ.
70. යස මහරහතන් වහන්සේ
පළමුව ධර්මය අසා සෝවාන් වී මව් පියන්ට දේශනා කළ ධර්මය අසා රහත් වූහ.බුදු සසුනේ ප්‍රථම තෙරුවන්
සරණ ගිය උපාසක උපාසිකාව වන්නේ මේ මව්පිය දෙදෙනාය.
71. විමල මහරහතන් වහන්සේ
බරණැස් සිටු පවුලක කුමාරයෙක් වන අතර යස තෙරුන්ගේ යහලුවෙකි.
72. සුභාහු මහරහතන් වහන්සේ
ධනවත් සිටු පවුලකට අයත් වූ අතර යස තෙරුන් පැවදි වූ පසු එහි ගොස් දැක පැහැදී මහණ වී රහත් වූහ.
73. පුණ්ණජි මහරහතන් වහන්සේ
පුණ්ණජි මානවකද,යස,විමල,සුභාහු යන මිතුරන් ගිය මගම ගොස් පැවිදිව රහත් වූහ.
74. ගවම්පති මහරහතන් වහන්සේ
යස තෙරුන්ගේ යහලුවෙකු වූ මෙතුමාද අනික් යහලුවන් මෙන් ගොස් පැවිදිව රහත් වූහ.ඍද්ධි
ප්‍රාතිහාර්ය පෑමෙහි දක්ෂ වූහ.
75. නදී කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ
උරුවේල කාශ්‍යප ජටිල තවුසාගේ දෙවනි සහෝදරයාය.උරුවේල කාශ්‍යපගේ පැවිදි වීමත් සමග මොහුද
පිරිසත් සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
75. නදී කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ
උරුවේල කාශ්‍යප ජටිල තවුසාගේ දෙවනි සහෝදරයාය.උරුවේල කාශ්‍යපගේ පැවිදි වීමත් සමග මොහුද
පිරිසත් සමග පැවිදිව රහත් වූහ.
76. ගයා කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ
උරුවේල කාශ්‍යප ජටිල තවුසාගේ බාලම සොහොයුරාය.සහෝදරයන් දෙදෙන බුදු සසුනට ඇතුලු වූ පසු
තම පිරිසද සමග පැවිදී වී රහත් වූහ.
77. මහා උදායි මහරහතන් වහන්සේ
කිඹුල්වත්පුර බමුණු පවුලක උපත ලබා බුදුරදුන්ට නෑයන්ට ධර්ම දේශනා කළ අවස්ථාවේ පැහැදී බුදු සසුනට
ඇතුලු වී රහත් වූහ.
78. අංගුලිමාල මහරහතන් වහන්සේ
ඇසුරු කලවුන් නිසා නොමග ගොස් ප්‍රචණ්ඩ තැනැත්තෙකු බවට පත්වී අංගුලිමාල මානවකයා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ
මහා කරුණාව නිසා මහණ වී රහත් බවට පත්විය.
(අංගුලිමාල පිරිත දේශනා කරන ලද්දේ මෙම රහතන්වහන්සේ විසිනි)
79 යසෝජ මහරහතන් වහන්සේ
ශ්‍රාවස්ථි නගරය අසල ධීවර ගම්මානයක උපත ලදහ.පසුව කලකිරී පැවිදි විය.විදර්ශනා වඩා රහත්වූහ.
80 සභිය මහරහතන් වහන්සේ
මෙතුමාගේ මව ක්ෂත්‍රීය කුමරියකි.තරුණ වයසේදී පරිභ්‍රාජකයෙක් වූ අතර ඒහි භික්ෂු භාවයෙන් අපසම්පදාව ලබා කෙලෙස් තවන වීර්ය ඇතිව සියලු කෙලෙසුන් නසා රහත් වූහ.
චතුපටිසම්භිදාප්‍රාප්ත රහතන්වහන්සේලා
ෂඩභිඥා රහතන් වහන්සේලාට ඉහලින් සිව්පිලිසිඹියාප්‍රාප්ත (චතු පටිසම්භිදාප්‍රාප්ත) මහා රහතන් වහන්සේලා වැඩ සිටියි.
චතු පටිසම්භිදා :
– අර්ථ (අට්ඨ කතාව)
– ධර්ම (ත්රිපිටකය)
– නිරුක්ති (විව්යාහාරික භාෂා 100ක් පමණ ව්යාකරණ දැනුම)
– පටිභාන – ක්ෂණික වැටහෙන ඤාණය (නිරුක්ති, අර්ථ, ධර්ම ගැලපා ඕනෑම විව්යාහාරික භාෂාවකින් නිවැරදිව ධර්ම දේශනා කිරීමේ හැකියාව)
උදා: මිහිදු මහා රහතන් වහන්සේ
මහා රහතන් වහන්සේලා
අභිඥා 6ම ඇති රහතන් වහන්සේලා ෂඩභිඥා සහිත රහතන් වහන්සේලා ලෙස හදුන්වයි. මේ මට්ටම ඉක්මවන තුරු මහා රහතන් වහන්සේ ලෙස නොහදුන්වයි.
අභිඥාප්‍රාප්ත රහතන් වහන්සේලා
මේ මට්ටමත් ඉහලින් අෂ්ඨ සමාපත්තීන් වලට සම වැදිය හැකි සහ විශේෂ බල / අභිඥා (දිව්‍යචක්කු, දිව්‍යශෝත, සෘද්ධිවිධ, පරචිත්තවිජානන, මනෝමය සෘද්ධි,) සහිත රහතන් වහන්සේලා වැඩ සිටියි.
ත්‍රිවිද්‍යාප්‍රාප්ත රහතන් වහන්සේලා
ත්‍රිවිද්‍යා ඤාණ (පුබ්බේ නිවාසානුස්සති ඤාණය, චුතුපපාත ඤාණය, ආසවක්ඛය ඤාණය) උපදවාගත් රහතන් වහන්සේ ත්‍රිවිද්‍යාප්‍රාප්ත රහතන් වහන්සේලා ලෙස හදුන්වනු ලබනවා.
අෂ්ඨ සමාපත්තිලාභී රහතන්වහන්සේලා
ධ්‍යාන මට්ටම් 8ටම සම වැදිය හැකි (අෂ්ඨ සමාපත්තීන් වලට සම වැදිය හැකි) රහතන් වහන්සේලා වෙති.
ශුෂ්ක විදර්ශක රහතන් වහන්සේ
ධ්‍යාන මට්ටම් එකකටවත් සම වැදීය නොහැකි. නමුත් ප්‍රථම ධ්‍යානයට සමවැදිය හැකි පුත්ගලයෙක් ප්‍රථම ධ්‍යානයට සම වැදී ඉන් නැගිට විදර්ශනාව වඩන විට තිබෙන්නා වූ සමාධි මට්ටමට සමාන සමාධි මට්ටමක් ශුෂ්ක විදර්ශකයාට තිබේ. එසේ ශුෂ්ක විදර්ශකයා සෝවාන්, සකදාගාමී, අනාගාමි, අරහත්ව මාර්ගපල යන සියල්ල සාක්ෂාත් කල විට එම රහතන් වහන්සේ ශුෂ්ක විදර්ශක රහතන් වහන්සේ ලෙස හදුන්වනු ලබයි.
ගෞතම බුදු සසුනේ අග තනතුරු ලද භික්ෂූන් වහන්සේලා
01. පැවිදි වී බොහෝ කල් ගත කළ (චිරරාත්‍රඥ) භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ මහරහතන් වහන්සේ
02. මහා ප්‍රඥාවන්ත භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ
03. ඉර්ධිමත් භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා මොග්ගල්ලාන මහරහතන් වහන්සේ
04. ධුතාංගධාරීව සිට එහි ගුණ පසසන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා කස්සප මහරහතන් වහන්සේ
05. දිවැස්ලාභී භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – අනුරුද්ධ මහරහතන් වහන්සේ
06. උසස් කුලයක උපන් භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කාළිගෝධාවගේ පුත්‍ර වූ භද්දිය මහරහතන් වහන්සේ
07. මිහිරි කටහඬ ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ලකුණ්ටක භද්දිය මහරහතන් වහන්සේ
08. සද්ධර්මයෙන් සිංහනාද පවත්වන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – පිණ්ඩෝල භාරද්වාජ මහරහතන් වහන්සේ
09. ධර්මකථික භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මන්තානිපුත්‍ර පුණ්ණ මහරහතන් වහන්සේ
10. තථාගතයන් වහන්සේ විසින් කෙටියෙන් වදාළ දේ විස්තරාත්මකව බෙදා විස්තර කරන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා කච්චාන මහරහතන් වහන්සේ
11. මනෝමය කය මැවීමෙහි දක්ෂ වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – චුල්ලපන්ථක මහරහතන් වහන්සේ
12. රූපාවචර ධ්‍යානයෙහි දක්ෂ වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – චුල්ලපන්ථක මහරහතන් වහන්සේ
13. අරූපාවචර ධ්‍යානයෙහි දක්ෂ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහාපන්ථක මහරහතන් වහන්සේ
14. කෙලෙස් රහිත විහරණයෙන් යුතු භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සුභූති මහරහතන් වහන්සේ
15. දක්ෂිණාවන්ට සුදුසු භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සුභූති මහරහතන් වහන්සේ
16. අරණ්‍යවාසී භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ඛදිරවනයේ රේවත මහරහතන් වහන්සේ
17. ධ්‍යාන කරන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කංඛාරේවත මහරහතන් වහන්සේ
18. පටන් ගත් වීරිය ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සෝණ කෝළිවීස මහරහතන් වහන්සේ
19. ඉතා කල්‍යාණ වූ බස් පවසන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සෝණ කුටිකණ්ණ මහරහතන් වහන්සේ
20. ලැබීම් ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සීවලී මහරහතන් වහන්සේ
21. බලවත් ශ්‍රද්ධාව ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – වක්කලී මහරහතන් වහන්සේ
22. හික්මීමට කැමැති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – රාහුල මහරහතන් වහන්සේ
23. ශ්‍රද්ධාවෙන් පැවිදි වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – රට්ඨපාල මහරහතන් වහන්සේ
24. පළමුවෙනි දන් සලාකය ලබන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කුණ්ඩධාන මහරහතන් වහන්සේ
25. නිර්මාණශීලී කුසලතා (ප්‍රතිභා ශක්තිය) ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – වංගීස මහරහතන් වහන්සේ
26. හැම අයුරින්ම පැහැදීම ඇති වෙන භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – වංගන්ත පුත්‍ර උපසේන මහරහතන් වහන්සේ
27. (ආගන්තුක භික්ෂූන්ට) සේනාසන සකස් කිරීමේ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මල්ලරාජපුත්‍ර වූ දබ්බ මහරහතන් වහන්සේ
28. දෙවියන්ට ප්‍රිය මනාප භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – පිළින්දිවච්ඡ මහරහතන් වහන්සේ
29. ඉතා ඉක්මනින් ධර්මය අවබෝධ කළ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – බාහිය දාරුචීරිය මහරහතන් වහන්සේ
30. විචිත්‍ර ධර්මකථික භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කුමාර කස්සප මහරහතන් වහන්සේ
31. පටිසම්භිදාවන්ට පත් වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේ
32. බහුශ්‍රැත භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ
33. මනාව පිහිටි සිහි නුවණ ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ
34. වහා වැටහෙන නුවණ ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ
35. බලවත් ස්මරණ ශක්තිය ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ
36. භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උපස්ථාන කළ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ
37. මහා පිරිස් ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – උරුවේල කස්සප මහරහතන් වහන්සේ
38. දායක පවුල් පහදවන්නා වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කාළුදායී මහරහතන් වහන්සේ
39. අල්ප වූ ආබාධ ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – බක්කුල මහරහතන් වහන්සේ
40. පෙර විසූ ජීවිත ගැන සිහි කිරීමේ කුසලතා ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සෝභිත මහරහතන් වහන්සේ
41. විනයධර භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – උපාලි මහරහතන් වහන්සේ
42. භික්ෂුණීන්ට අවවාද කිරීමේ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – නන්දක මහරහතන් වහන්සේ
43. මැනැවින් රැකගත් ඉන්ද්‍රියයන් ඇති භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – නන්ද මහරහතන් වහන්සේ
44. භික්ෂූන්ට අවවාද කිරීමේ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා කප්පින මහරහතන් වහන්සේ
45. තේජෝ ධාතු සමාපත්තියට සමවැදීමේ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සාගත මහරහතන් වහන්සේ
46. අවබෝධයට හේතු වන ධර්ම කථා පවසන්නා වූ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – රාධ මහරහතන් වහන්සේ
47. රළු සිවුරු දරණ භික්ෂූන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මෝඝරාජ මහරහතන් වහන්සේ
(අංගුත්තර නිකාය 1 – ඒතදග්ගපාළි ඇසුරිනි)
ගෞතම බුදු සසුනේ අග තනතුරු ලද භික්ෂුණීන් වහන්සේලා
01. පැවිදි වී බොහෝ කල් ගත කළ (චිරරාත්‍රඥ) භික්ෂූණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – මහා ප්‍රජාපතී ගෞතමී මහ රහත් භික්ෂුණිය
02. මහා ප්‍රඥා ඇති භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ඛේමා මහ රහත් භික්ෂුණිය
03. ඉර්ධිමත් භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – උප්පලවණ්ණා මහ රහත් භික්ෂුණිය
04. විනයධර භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – පටාචාරා මහ රහත් භික්ෂුණිය
05. ධර්මකථික භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – ධම්මදින්නා මහ රහත් භික්ෂුණිය
06. ධ්‍යාන කරන භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – නන්දා මහ රහත් භික්ෂුණිය
07. පටන් ගත් වීරිය ඇති භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සෝණා මහ රහත් භික්ෂුණිය
08. දිවැස් ලාභී භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සකුලා මහ රහත් භික්ෂුණිය
09. ඉතා ඉක්මණීන් ධර්මය අවබෝධ කළ භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – භද්‍රා කුණ්ඩලකේසා මහ රහත් භික්ෂුණිය
10. පෙර ජීවිත ගැන සිහි කිරීමේ කුසලතා ඇති භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – භද්‍රාකාපිලානී මහ රහත් භික්ෂුණිය
11. මහා අභිඤ්ඤාවන්ට (මහා අවබෝධයකට) පත් භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – භද්දකච්චානා මහ රහත් භික්ෂුණිය
12. රළු සිවුරු දරන භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – කිසාගෝතමී මහ රහත් භික්ෂුණිය
13. බලවත් ශ්‍රද්ධාව මුල්කොට නිවනට පැමිණි භික්ෂුණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය – සිඟාලමාතා මහ රහත් භික්ෂුණිය
01 මහා ප්‍රජාපතී ගෞතමී මහ රහත් භික්ෂුණිය
පැවිදි වී බොහෝ කල් ගත කළ (චිරරාත්‍රඥ) භික්ෂූණීන් අතුරින් අග්‍රස්ථානය
අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ මහ රහතන් වහන්සේ
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
බෝසතුන් උතුම් බුද්ධ රාජ්‍යයට පත් වීමෙන් අනතුරුව තමා අවබෝධකොට ගත් ධර්මය පළමුව දේශනා කිරීම සඳහා බරණැස ඉසිපතනාරාමයෙහි එවකට වැඩ සිටිය පස්වග තවුසන් වෙත වැඩම වූ බව සෑම දෙනාම දන්නවා. දුෂ්කර ක්‍රියා සමයෙහි තමන්ට මහත්සේ උපකාර කළ බව සිහිපත් වී කෘතගුණ දැක්වීමට මෙසේ වැඩම කළ බව පැහැදිලියි.
එදා ප්‍රථම වරට දේශනා කොට වදාළ දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය ඇසීමට අපමණ දෙවි බඹුන් සිටියත් මනුෂ්‍යයන් වශයෙන් සිටියේ මේ පස්වග තවුසන් පමණයි. ධර්ම දේශනාව අවසාන වීමත් සමග කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසා සෝවාන් භාවයට පත් වූවා. ඒ අවබෝධය ලබා ගැනීම නිසා එදා බුදුරදුන් “අඤ්ඤාසි වත හෝ කොණ්ඩඤ්ඤෝ” යනුවෙන් ‘කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසාණන් ධර්මය දැනගත්තා ‘ කියා සතුට ප්‍රකාශ කළා. කොණ්ඩඤ්ඤ හිමියන් එදා පටන් අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ නමින් හැමදෙනාම හඳුන්වන්න පටන් ගත්තා.
බුදු සසුනේ පළමුව “ ඒතදග්ගං භික්ඛවේ මම සාවකානං චිර රත්තඤචුතං යදිදං අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤො’ යනුවෙන් ශ්‍රාවකයන් අතර දහම් අවබෝධ කොට ගත් පළමුවන භික්ෂු නම වී අගතනතුර ලැබීමේ භාග්‍යය කොණ්ඩඤ්ඤ හිමියන්ට උදාවුයේ සසර කල්ප ලක්‍ෂණයක් පමණ කාලයක් මෙවැනි තනතුරක් ලැබේවායි යන පැතුමෙන් ඉතා උසස් ගුණධර්ම ක්‍රියාත්මක කළ නිසාය.
කල්ප ලක්‍ෂයකට පෙර ලොව පහළ වී සිටිය පදුමුත්තර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ. උන්වහන්සේ පොළවෙහි පා තබන වාරයක් පාසා පියුම් පහළ වන නිසා ‘පදුමුත්තර’ නමින් හැදින්නුවා. එක් අවස්ථාවක ලක්‍ෂයක් පමණ ශ්‍රාවක භික්ෂූන් පිරිවරාගෙන හංසවතී නම් පියරජුගේ නුවරට වැඩි අවස්ථාවෙහි රජතුමාත් වැසියෝත් බොහෝ සැදැහැවත් සිතින් දන් පූජා කොට ධර්ම ශ්‍රවණය කළා. එහි දී එක් භික්ෂු නමකට ධර්මය අවබෝධ කරගන්නවුත් අතර අග්‍රස්ථානය පිරිනැමුවා. හංසවති නුවර ගෘහපති නිවසක එකල උපත ලබා සිටි අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ හිමියන් ඒ අවස්ථාවේ ධර්මය ශ්‍රවණය කරමින් හිටියා. ඒ අගතනතුර පිරිණමද්දී මටත් කවදා හෝ දවසක මේ සමාන තනතුරක් ලබා ගන්නට ලැබේවායි සිතුවා.
ජීවත් වන ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම දෙයක් ලබා ගැනීමට හැකි වේවා යි කියල හිතන්න පුළුවන්. ඒත් ඒ හිතපු දේ ලබා ගන්නට අවශ්‍ය වන ප්‍රඥාවත්, වාසනාවත්, උනන්දුවත් නොතිබුණොත් හිතපු සම්පත් ලබා ගත්ත අමාරුයි. අපේ කොණ්ඩඤ්ඤ හාමුදුරුවන් එදා අගතනතුර ලබන්නට සිතු සිතුවිල්ල සාර්ථක කර ගැනීම සඳහා දැඩි උත්සාහයක යෙදුනා.
එදා පැතු දිනයේම බුදුපාමොක් මහ සගනට ආරාධනය කොට පළමු දිනයේ දන් දී වංග රටෙත් ලබා ගත් අගනා උතුම් සළුවක් තම පැතුම සපුරා ගැනීමේ අරමුණින් බුදුන්ට පූජා කළා. එයින් නොනැවතී සත් දිනක් මහ දන් පවත්වා අවසානයේ දී පදුමුත්තර බුදුරදුන් සිරිපා පාමුල වැඳ වැටී තමාගේ ප්‍රාර්ථනය සැළකර සිටියා. දිවැස් යොමු කළ උන්වහන්සේ කල්ප ලක්‍ෂණයක් ඇවෑමෙන් අප බුදුරදුන් කල ඒ ප්‍රාර්ථනය අනුව අගතනතුර ලැබෙන බවට විවරණ දී වදාළා.මේ පදුමුත්තර බුදුන් පිරිනිවන් පෑ පසු එම ධාතු තැන්පත් කරීමට රුවන් ගෙයක් සාදා පූජා කළේත්, සෑය වටා රුවන් තොරණ ඉදි කළේත්, ඒ ප්‍රාර්ථනාව ඉටු කර ගැනීමට.
පසු කාලයේ ලොව පහල වූ විපස්සි බුදුරදුන් අවධියේදි කොණ්ඩඤ්ඤ හාමුදුරුවන් බන්දුමති නම් නගරයෙහි කෙළෙඹී පවුලක මහා කාල නමින් උපත ලබා එනම් ශස්‍ය කාලයක දී තව වරක් එසේ දානය පූජා කළා. සසර දිගු කාලයක් මෙසේ අපමණ පින් කොට අවුත් ගෞතම බුද්ධෝත්පාද අවධියේ කිඹුල්වත් නුවරට නුදුරු දෝණවත්ථූ නම් වු ගමෙහි උසස් වූ බමුණූ කුලයක කොණ්ඩඤ්ඤ නමින් උපත ලැබුවා.සසර කළ මහා පින්වල මහිමයෙන් උසස් ගුණ හා නැණ ලැබීම නිසා කුඩා අවධියේම සුදොවුන් රජතුමාගේ පුරෝහිත පදවිය ලබා ගන්න සමත් වුනා. සිදුහත් බෝසතුන් උපන් අවස්ථාවෙහි එකසිය අටක් වූ බමුණන් අතරින් වඩාත් දේහ ලක්ෂණ පිළිබඳව අවබෝධයක් තිබූ බමුණන් අටදෙනාට සිදුහත් කුමාරයාගේ අනාගතය පිළිබඳ අනාවැකි පළ කරණ ලෙසත් සුදුසු නමක් තබන ලෙසත් සුදොවුන් පියා විසින් ඉල්ලා සිටියා.
මේ අවස්ථාවේ දී අන් සැම දෙනාම බුදු හෝ සක්විති හෝ වන බව පළ කළා. කොණ්ඩඤ්ඤ බමුණා පමණක් නලළෙහි දකුණු අතරට කරකැවී පිහිටා තිබූ සුදු පැහැති ඌර්ණරෝමය විමසිල්ලට ගනිමින් ඒකාන්තයෙන් බුදුවන බවට අනාවැකි පළ කළා. ඒ අනාවැකිය සිහියට ගනිමින් ලෝකයට අර්ථය සිද්ධ කරන්නේය යන අර්ථය ඇති “ සිද්ධාර්ථ” යන නම බෝසතුන්ට තැබුවා.
පසුව කොණ්ඩඤ්ඤ බමුණා එදා අනාවැකි පළ කළ බමුණන් අතුරෙන් සිව් දෙනෙකුගේ දරුවන් වූ වප්ප, භද්දිය, ,මහානාම, අස්සජි යන අය සමග තවුස් පැවිද්දෙන් පැවිද්ද ලබා ගත්තා. සිදුහත් බෝ සතුන් ගිහි ගෙයින් නික්ම දුෂ්කර ක්‍රියා කරණ අවධියේදි මේ පස්දෙනා දැඩි ලෙස උපස්ථාන කළත් එය අත්හැර දැමීම නිසා කලකිරී බෝසතුන් හැරදා බරණැසට ගොස් තවුස්දම්, පිරුවා.
බුද්ධත්වයට පත්ව ප්‍රථම ධර්ම දේශනාවට සවන් දුන් කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසා සෝවාන් භාවයට පත් වූ අතර පසුදින හතරෙහි පිළිවෙළින් අන්සිවු දෙනා ද සෝවාන් වුවා .මේ පස්දෙනාම ඒහි භික්‍ඛු භාවයෙන් පැවිද් ද ලැබූ අතර අවවිසේණිය දිනයේ දී හෙවත් කෘෂ්ණකක්‍ෂයේ පස්වනදා දේශනාකොට වදාළ අනන්ත ලක්ඛණ සූත්‍රය අසා අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ තෙරුන් ප්‍රධාන පස් නමම රහත් භාවයට පත්වුනා.
තෙරුවන් සරණයි!
සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ත්‍රිපිටකාචාර්ය දිවියාගහ යසස්සි නා හිමි – බුදුසරණ අන්තර්ජාල කලාපය.